Kamulaştırma, kamu yararı gözetilerek özel mülkiyete konu taşınmazların bedeli karşılığında kamu idareleri tarafından mülkiyetin devralınması işlemidir. Türkiye’de kamulaştırma işlemleri, başta Anayasa’nın 46. maddesi olmak üzere, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında düzenlenmektedir. Ancak bu işlemin geçerli sayılabilmesi için bazı temel kamulaştırma şartlarının mutlaka yerine getirilmiş olması gerekir.
Aşağıda, bu şartları yasal dayanakları ve uygulamadaki karşılıklarıyla birlikte detaylı şekilde ele alıyoruz.
✅ 1. Kamulaştırmayı Yapmaya Yetkili Bir Kurum Olmalı
Kamulaştırma işlemi yalnızca yetkili kamu kurumları tarafından yürütülebilir. Bu kurumlar arasında;
- Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM)
- Devlet Su İşleri (DSİ)
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)
- Belediyeler ve il özel idareleri
gibi kuruluşlar yer alır. Yetkisi olmayan bir kurumun yaptığı kamulaştırma işlemleri hukuken geçersizdir.
✅ 2. Kamu Yararı Amacı Taşımalı
Kamulaştırma işleminin dayandığı en temel ilke kamu yararıdır. Bu ilke, toplumun genel faydasını gözeten projelerde kamulaştırma yapılabileceğini ifade eder. Kamu yararına örnek teşkil eden bazı durumlar:
- Yol, köprü, tünel yapımı
- Baraj ve enerji santrali projeleri
- Su temini ve altyapı çalışmaları
- Kentsel dönüşüm projeleri
Kamu yararı kararı, ilgili idarenin yetkili organı tarafından alınmalı ve işlem dosyasında yer almalıdır.
✅ 3. Kanunda Belirtilen Usul ve Esaslara Uygunluk
Kamulaştırma süreci, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu‘na uygun olarak yürütülmelidir. Bu kapsamda aşağıdaki adımlar sırasıyla takip edilmelidir:
- Kamu yararı kararının alınması
- Taşınmazın maliki ve niteliklerinin belirlenmesi
- Kıymet takdir komisyonunun kurulması
- Uzlaşma sürecinin yürütülmesi
- Tescil davası ile taşınmazın devri
Bu süreçlerden herhangi birinde yapılacak usul hatası, kamulaştırma işleminin iptal edilmesine neden olabilir.
✅ 4. Yeterli Ödenek Temin Edilmiş Olmalı
2021 yılında yapılan yasal değişiklikle birlikte, ödenek temin edilmeden kamulaştırma yapılamayacağı açıkça hüküm altına alınmıştır. Özellikle 2942 sayılı Kanun’un 3. maddesinde yer alan düzenleme ile:
“İdareler, yeterli ödenek temin etmeden kamulaştırma işlemlerine başlayamaz.”
Bu hüküm, hem vatandaşların mağdur edilmemesi hem de kamu kaynaklarının etkin kullanımı açısından önemlidir. Önceden idareler ödenek olmadan da sürece başlayabiliyordu; ancak bu artık yasaktır.
✅ 5. Kamulaştırılacak Mal, Özel Mülkiyete Ait Olmalı
Kamulaştırma, yalnızca gerçek kişilere veya özel hukuk tüzel kişilerine (şirketler, dernekler, kooperatifler) ait taşınmazlar üzerinde yapılabilir. Bir kamu kurumunun malı başka bir kamu kurumu tarafından kamulaştırılamaz; bu tür işlemler tahsis veya devir şeklinde yapılır.
✅ 6. Kamulaştırmaya Konu Mal, Taşınmaz Niteliğinde Olmalı
Kamulaştırma sadece taşınmaz mallar için geçerlidir. Taşınmazlar; arsa, arazi, bina, yapı ve bunlara ait eklentileri kapsar.
- Kamulaştırılan taşınmazın içindeki eşyalar (mobilya, beyaz eşya, araç) bu kapsamda değildir ve bunlar için bedel ödenmez.
- Araba, traktör gibi taşınırlar, kamulaştırmanın konusu olamaz.
Bu durum, mülkiyet hakkının sınırlarının korunması ve kamulaştırma işleminin yalnızca malın kendisine odaklanması açısından önemlidir.
📌 Sonuç: Kamulaştırma Şartlarına Uyum Zorunludur
Kamulaştırma, mülkiyet hakkına müdahale eden hukuki bir işlemdir ve ancak belirli şartlar altında yapılabilir. Bu şartlar yerine getirilmediği takdirde kamulaştırma işlemi yargı tarafından iptal edilebilir veya geçersiz sayılabilir. Özellikle:
- Yetkili kurum olması
- Kamu yararının somutlaştırılması
- Usule uygun hareket edilmesi
- Ödenek varlığı
- Taşınmazın niteliği
gibi kriterler her bir kamulaştırma işleminde ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Bu içerikte yer alan açıklamalar, Şaban GÜL tarafından hazırlanan kişisel yorum ve önerileri içermektedir. Bilgiler, yürürlükteki mevzuat ve teknik uygulamalardaki değişiklikler doğrultusunda zamanla geçerliliğini yitirebilir. Ayrıca, belirtilen değerlendirmeler kişi veya kurumlar tarafından bağlayıcı kabul edilmeyebilir.
Bu nedenle burada paylaşılan bilgiler nihai karar öncesinde mutlaka yetkili kurum veya uzman kişilerle görüşülerek teyit edilmelidir. Bu içerikler yalnızca yol gösterici niteliktedir.
Daha fazla bilgi ve görüşme için: 📧 sabangul67@gmail.com
ℹ️ Kamulaştırma Kategorisi Hakkında Bilgilendirme
📌 Bu bölümde yöneltilen sorular, başta 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, 3402 sayılı Kadastro Kanunu ve diğer mülkiyete ilişkin mevzuatlar esas alınarak; ilgili yönetmelik ve tebliğler doğrultusunda yorumlanmıştır.
⚖️ Unutulmamalıdır ki burada verilen yanıtlar hukuki bağlayıcılık taşımaz.
👨⚖️ Eğer bir kamulaştırma davası sürecindeyseniz, mutlaka avukatınız ya da uzman kişilerle iletişime geçiniz.
🚫 Sosyal medyada yayılan teyitsiz bilgilere itibar etmeyiniz.
🏢 Resmi bilgi almak için idarenin ilgili müdürlükleriyle doğrudan iletişime geçiniz.
📍 En doğru bilgi, yalnızca kamulaştırma yapan idare tarafından sağlanabilir.
