🏗️ Kamulaştırmasız Kamu Hizmeti Kullanımı (Madde 4 Açıklaması)
Kamulaştırma Kanunu’nun 4. maddesi, devletin bir taşınmazı tamamen satın almadan da o taşınmazdan kamu yararı doğrultusunda sınırlı şekilde faydalanabileceğini ortaya koymaktadır. Özellikle şehirleşme, ulaşım ve altyapı yatırımlarında bu madde büyük önem taşır.
🔍 Madde 4 Ne Anlatıyor?
📌 1. İrtifak hakkı kurulması mümkün
🔹 Tam mülkiyetin alınmasına gerek olmayan durumlarda, sadece:
- belirli bir kesim (alan),
- belirli bir yükseklik,
- belirli bir derinlik veya
- doğrudan kaynak kullanımı
gibi sınırlı alanlarda kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı kurulabilir.
📘 İrtifak hakkı, bir taşınmaz üzerinde sınırlı aynî hak kurulmasıdır. Devlet, bu hakla malın tamamına değil; belli bir yönüne erişim kazanır.
📌 2. Taşınmazın üstünden ya da altından geçen yatırımlar
🏗️ Kamu yararı kapsamında, aşağıdaki yatırımlar mülkiyete dokunmadan yapılabilir:
- 🚠 Teleferik, hava taşıma hatları,
- 🌉 Köprüler, viyadükler,
- 🚇 Metro, tünel, raylı sistemler.
👉 Buradaki temel şartlar şunlardır:
- Mülkiyet hakkı engellenmeyecek,
- Can ve mal güvenliği sağlanacak.
🔒 Eğer malik mülkiyet hakkını kullanabiliyorsa, bu tür projeler için kamulaştırma yapılmaz. Bu, daha pratik ve maliyetsiz bir çözüm sunar.
📌 3. Değer artış bedeli alınamaz
💵 Yapılan yatırım nedeniyle taşınmazın değeri artabilir. Ancak devlet bu artış üzerinden mal sahibinden ek bir bedel talep edemez.
Bu kural, vatandaşın haklarını korumaya yöneliktir.
🚫 Anayasa Mahkemesi’nin İptali (Önemli Not!)
❌ Madde içerisinde yer alan:
“Taşınmaz sahiplerine bu işlemler nedeniyle kamulaştırma, tazminat ve benzeri nam altında herhangi bir ücret ödenmez.”
cümlesi, Anayasa Mahkemesi tarafından 2015 yılında iptal edilmiştir.
🔎 Bu ne anlama gelir?
➡️ Mal sahibi, mülkiyet hakkı fiilen engellenmişse, örneğin yapının yüksekliği nedeniyle güneş ışığı alamıyor, ses, titreşim, görüntü gibi etkilerle rahatsızlık yaşıyorsa, artık tazminat hakkı doğabilir.
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
Taşınmaz malın mülkiyetinin kamulaştırılması yerine, amaç için yeterli olduğu takdirde taşınmaz malın belirli kesimi, yüksekliği, derinliği veya kaynak üzerinde kamulaştırma yoluyla irtifak hakkı kurulabilir.
Ancak, maliklerinin mülkiyet hakkının kullanılmasının engellenmemesi, can ve mal güvenliği bakımından gerekli önlemlerin alınması kaydıyla, kamu yararına dayalı olarak taşınmazların üstünde teleferik ve benzeri ulaşım hatları ile her türlü köprü, taşınmazların altında metro ve benzeri raylı taşıma sistemleri ile tünel 1yapılabilir. Taşınmazların mülkiyet hakkının kullanımının engellenmemesi hâlinde, taşınmazlara ilişkin herhangi bir kamulaştırma yapılmaz. Yapılan yatırım nedeniyle taşınmaz maliklerinden değer artış bedeli alınamaz.2
İptal: E. 2014/177 K. 2015/49 14/05/2015 t. AyM K.
“Taşınmaz sahiplerine bu işlemler nedeniyle kamulaştırma, tazminat ve benzeri nam altında herhangi bir ücret ödenmez.” cümlesi iptal edilmiştir.
- * ile tünel ibaresi Anayasa Mahkemesinin 14/5/2015 Tarihli ve E: 2014/177, K: 2015/49 Sayılı Kararı ile gelmiştir ↩︎
- Bu maddedeki ikinci paragraf T.C. Resmi Gazete 11.09.2014/29116/1 öncesinde yoktu ve bu tarihten sonra eklenmiştir. ↩︎
