📜 Kanun Özeti
Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesinden itibaren 5 yıl içinde, taşınmazda kamulaştırma amacına uygun herhangi bir işlem yapılmazsa, eski malik veya mirasçılar kanuni faizle birlikte bedeli iade ederek taşınmazı geri alabilir.
🛣️ Karayolları Genel Müdürlüğü Örneğiyle Uygulama
Senaryo:
Karayolları Genel Müdürlüğü 2020 yılında bir köydeki tarlayı kamulaştırarak yeni bir bağlantı yolu projesi planladı.
Ancak 2025’e kadar yol projesi hayata geçirilmedi, kazı, altyapı ya da tahsis işlemi yapılmadı.
Malik, 2025 yılında 23. maddeye dayanarak taşınmazı geri alma talebinde bulunabilir.
📅 Süreç Tabloları ile Açıklama
✅ Geri Alma Şartları
| Şart | Açıklama |
|---|---|
| 🕔 5 yıl kuralı | Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesinden itibaren başlar. |
| ❌ Taşınmazda hiçbir işlem yoksa | İmar, inşaat, tesis, tahsis gibi kamu yararı işlemi yoksa uygulanır. |
| 🧾 Faizli ödeme | Malik, aldığı bedeli kanuni faiz ile iade eder. |
| 📬 Tebligat zorunluluğu yoktur | Malik, talebini doğrudan iletebilir. |
| ⏳ Hak doğduktan sonra 1 yıl | Geri alma hakkı 1 yıl içinde kullanılmazsa düşer. |
❌ Hak ve Dava Yasağı
| Durum | Sonuç |
|---|---|
| 5 yıl geçmiş ve geri alma yapılmamışsa | Malik artık hiçbir talepte bulunamaz. |
| Geri alma hakkı doğduğu halde 1 yıl içinde kullanılmamışsa | Hak düşer, dava açılamaz. |
| Aynı proje için birden fazla taşınmaz kamulaştırılmışsa | Bir bütün olarak değerlendirilir. |
| Bazı özel kanunlar (örneğin Arsa Ofisi Kanunu) bu maddeye tabi değil | İstisna olarak bu haklar kullanılamaz. |
⚠️ Dikkat Edilecek Noktalar
- 🕵️♂️ İdare tarafından hiçbir tesis, planlama, inşaat, tahsis yoksa geri alma hakkı oluşur.
- 💰 Bedel iade edilirken sadece kanuni faiz uygulanır (ticari faiz değil).
- 🏗️ Kamulaştırma amacıyla birden fazla parsel alınmışsa tek parça gibi işlem görür.
- 📉 Geri alma hakkı hak düşürücü sürelere tabidir; dava açma hakkı sona erer.
📘 Mevzuat Dayanağı
- Kamulaştırma Kanunu Madde 23
- 6552 Sayılı Kanun ile getirilen değişiklikler
- 1164 sayılı Arsa Ofisi Kanunu (istisnalar)
🧠 Örnek Olay – Uygulamalı
Olay:
KGM, 2020’de Yusuf Bey’in 3.000 m² tarlasını yeni yol için kamulaştırdı.
2025’e kadar hiçbir kazı, tabela, planlama, imar veya tesis işlemi yapılmadı.
🕔 5 yıl doldu, taşınmaz boş duruyor.
✅ Yusuf Bey 2025’te kamulaştırma bedelini faiziyle iade edip geri alma başvurusunda bulundu.
❗ Ancak bu hakkını 2026’ya kadar kullanmazsa, bir daha dava açma ve bedel talep etme hakkı tamamen düşer.
Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir.
Değişik fıkra: 10/09/2014 t. 6552 s. K. m.1001
Doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer.
Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen süreler geçtikten sonra kamulaştırılan taşınmaz malda hakları bulunduğu iddiasıyla eski malikleri veya mirasçıları tarafından idareden herhangi bir sebeple hak, bedel veya tazminat talebinde bulunulamaz ve dava açılamaz.
Ek fıkra: 10/09/2014 t. 6552 s. K. m.1001
Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz mal birlikte kamulaştırıldığı takdirde bu taşınmaz malların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul edilerek yukarıdaki fıkralar buna göre uygulanır.
Özel kanunlarda bu maddenin uygulanmayacağına ilişkin hükümler saklıdır. 1164 sayılı Arsa Ofisi Kanununa dayanılarak yapılan kamulaştırmalarda ve bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda bu madde hükmü uygulanmaz.
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
- MADDE 100
2942 sayılı Kanunun;
a) 22 nci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “ve bedelinin” ibaresi metinden çıkarılmış, ikinci ve üçüncü cümleleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, dördüncü cümlesi yürürlükten kaldırılmış, birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçıları, kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malı geri alabilir. İade işleminin kamulaştırmanın ve bedelinin kesinleşmesinden sonra bir yıl içinde gerçekleşmesi hâlinde kamulaştırma bedelinin faizi alınmaz.”
“Bu madde hükümlerine göre taşınmaz malı geri almayı kabul etmeyen mal sahibi veya mirasçılarının 23 üncü maddeye göre geri alma hakları da düşer.
Bu madde hükümleri, kamulaştırmanın kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl geçmiş olması hâlinde uygulanmaz.”
b) 23 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “ikinci” ibaresi “dördüncü” şeklinde değiştirilmiş ve maddeye ikinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen süreler geçtikten sonra kamulaştırılan taşınmaz malda hakları bulunduğu iddiasıyla eski malikleri veya mirasçıları tarafından idareden herhangi bir sebeple hak, bedel veya tazminat talebinde bulunulamaz ve dava açılamaz.” ↩︎ - MADDE 100
2942 sayılı Kanunun;
a) 22 nci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “ve bedelinin” ibaresi metinden çıkarılmış, ikinci ve üçüncü cümleleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, dördüncü cümlesi yürürlükten kaldırılmış, birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçıları, kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malı geri alabilir. İade işleminin kamulaştırmanın ve bedelinin kesinleşmesinden sonra bir yıl içinde gerçekleşmesi hâlinde kamulaştırma bedelinin faizi alınmaz.”
“Bu madde hükümlerine göre taşınmaz malı geri almayı kabul etmeyen mal sahibi veya mirasçılarının 23 üncü maddeye göre geri alma hakları da düşer.
Bu madde hükümleri, kamulaştırmanın kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl geçmiş olması hâlinde uygulanmaz.”
b) 23 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “ikinci” ibaresi “dördüncü” şeklinde değiştirilmiş ve maddeye ikinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen süreler geçtikten sonra kamulaştırılan taşınmaz malda hakları bulunduğu iddiasıyla eski malikleri veya mirasçıları tarafından idareden herhangi bir sebeple hak, bedel veya tazminat talebinde bulunulamaz ve dava açılamaz.” ↩︎
