🏗️ Geçici Madde 15 – TOKİ Kamulaştırmalarına Dair Uyuşmazlıklar
📅 Yürürlük Tarihi: 21.12.2019
📘 Dayanak: 7201 Sayılı Kanun, Madde 7
⚖️ İptal Kararı: E. 2019/93, K. 2023/87, T. 04.05.2023 – “ek 3. madde hükmü uygulanarak” ifadesi iptal edilmiştir.
📜 Kanun Metni
“1164 sayılı Kanun kapsamında 8/12/2004 tarihinden önce yapılmış olan kamulaştırma ve avans karşılığı kamulaştırma iş ve işlemlerine ilişkin olarak Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) leh ve aleyhine yargı mercilerinde açılmış veya husumet yöneltilmiş devam eden davalar ile icra takipleri, ek 2 nci madde hükmü uygulanarak sonuçlandırılır.”
“Mülga 6830 sayılı Kanunun 16 ncı ve 17 nci maddeleri ile bu Kanunun mülga 16 ncı ve 17 nci maddeleri uyarınca kesinleşmiş mahkeme kararlarına istinaden idareler adına tescil edilen taşınmazların eski malikleri adına kamu bankalarına yatırılan ancak hak sahiplerine ödenmediği tespit edilen kamulaştırma bedelleri nedeniyle idareler aleyhine açılmış ve devam eden davalar, sonuçlandırılır.”
🛑 İptal: “ek 3 üncü madde hükmü uygulanarak” ifadesi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.
📌 Maddede Ne Anlatılıyor?
Bu geçici madde, 2004 öncesi yapılan TOKİ kamulaştırmalarına dair yargı süreçlerinin bir standarda bağlanmasını hedefliyordu.
İki ana durum için düzenleme getirilmiştir:
| Durum | Açıklama |
|---|---|
| 🏗️ 1. TOKİ leh/aleyhine açılan davalar | 1164 sayılı Yasa kapsamındaki 2004 öncesi işlemlerle ilgilidir. |
| 🏦 2. Kamu bankalarına yatırılıp ödenmeyen bedeller | Eski maliklere ulaşmamış paralar nedeniyle açılan davalar kapsamdadır. |
🧠 Hedeflenen Amaçlar
🎯 Davaların daha hızlı sonuçlandırılması
🎯 İdare ile hak sahipleri arasındaki ihtilafların netleştirilmesi
🎯 Ek 2. maddeye göre ortak usul oluşturulması
⚖️ Anayasa Mahkemesi İptal Gerekçesi
📌 İptal Edilen İfade: “…ek 3 üncü madde hükmü uygulanarak…”
📌 Karar: E. 2019/93, K. 2023/87, T. 04.05.2023
İptal Sebebi:
Anayasa Mahkemesi, ek 3. madde hükmünün uygulanmasının bazı durumlarda mülkiyet hakkını sınırlandırabileceği ve belirsizlik içerdiği gerekçesiyle bu ibareyi hukuki güvenlik ve belirlilik ilkelerine aykırı bularak iptal etmiştir.
🔍 Ek Açıklamalar
⚖️ “Avans karşılığı kamulaştırma” nedir?
İdarelerin, kamulaştırma bedelinin tamamını ödemeden önce taşınmazı kullanmak üzere bir kısmını avans olarak ödemesi yöntemidir. Ancak uygulamada birçok uyuşmazlığa neden olmuştur.
🏛️ “Ek 2. Madde” ne diyor?
Bu maddeye göre, TOKİ’nin bazı eski kamulaştırma işlemlerinde bedelin mahkemeye veya bankaya yatırılması yeterli sayılabilir, ancak bu durumun detayları Anayasa Mahkemesi tarafından kısmen iptal edilmiştir.
🧾 Kimler Etkilendi?
| Taraf | Etki |
|---|---|
| 👨🌾 Eski malikler | Kendilerine ulaşmayan kamulaştırma bedelleri için tekrar dava açma imkânı buldu |
| 🏢 TOKİ | 2004 öncesi işlemlerle ilgili devam eden davalarda ek 2. madde ile savunma yapabiliyordu |
| ⚖️ Mahkemeler | Hangi hükmün uygulanacağı konusunda yönlendirmeye ihtiyaç duyuyordu |
✅ SONUÇ: Belirsizlikler Giderildi mi?
🔹 Geçici Madde 15, TOKİ’nin 2004 öncesi işlemlerini bir düzene koymaya çalıştı.
🔹 Ancak ek 3. maddeye yapılan atıf Anayasa Mahkemesi’nce iptal edildiği için, uygulamada hala hukuki boşluklar doğabilir.
🔹 Bu nedenle, davalarda hak sahiplerinin lehine yorum yapılması ilkesi önem kazanmıştır.
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
Ek madde: 21/12/2019 t. 7201 s. K. m.71
1164 sayılı Kanun kapsamında 8/12/2004 tarihinden önce yapılmış olan kamulaştırma ve avans karşılığı kamulaştırma iş ve işlemlerine ilişkin olarak Toplu Konut İdaresi Başkanlığı leh ve aleyhine yargı mercilerinde açılmış veya husumet yöneltilmiş devam eden davalar ile icra takipleri, ek 2 nci madde hükmü uygulanarak sonuçlandırılır.
Mülga 6830 sayılı Kanunun 16 ncı ve 17 nci maddeleri ile bu Kanunun mülga 16 ncı ve 17 nci maddeleri uyarınca kesinleşmiş mahkeme kararlarına istinaden idareler adına tescil edilen taşınmazların eski malikleri adına kamu bankalarına yatırılan ancak hak sahiplerine ödenmediği tespit edilen kamulaştırma bedelleri nedeniyle idareler aleyhine açılmış ve devam eden davalar, sonuçlandırılır.
İptal ibare: E. 2019/93 K. 2023/87 04/05/2023 t. AyM K. ile “ek 3 üncü madde hükmü uygulanarak” ibaresi iptal edilmiştir.2
- MADDE 7
2942 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 15
1164 sayılı Kanun kapsamında 8/12/2004 tarihinden önce yapılmış olan kamulaştırma ve avans karşılığı kamulaştırma iş ve işlemlerine ilişkin olarak Toplu Konut İdaresi Başkanlığı leh ve aleyhine yargı mercilerinde açılmış veya husumet yöneltilmiş devam eden davalar ile icra takipleri, ek 2 nci madde hükmü uygulanarak sonuçlandırılır.
Mülga 6830 sayılı Kanunun 16 ncı ve 17 nci maddeleri ile bu Kanunun mülga 16 ncı ve 17 nci maddeleri uyarınca kesinleşmiş mahkeme kararlarına istinaden idareler adına tescil edilen taşınmazların eski malikleri adına kamu bankalarına yatırılan ancak hak sahiplerine ödenmediği tespit edilen kamulaştırma bedelleri nedeniyle idareler aleyhine açılmış ve devam eden davalar, ek 3 üncü madde hükmü uygulanarak sonuçlandırılır.” ↩︎ - https://www.lexpera.com.tr/Appendix/PUBLICATION_TR/RG801Y2023N32262P7_491539406_1.pdf ↩︎
