🚫 Geçici Madde 14 – Fiilî El Atma Davalarında İcra Sınırlaması (İptal Edildi)
📅 Yürürlük Tarihi: 30.05.2019
📘 Dayanak: 7176 Sayılı Kanun, Madde 21
⚖️ Anayasa Mahkemesi Kararıyla İptal: E. 2019/89, K. 2021/10, T. 04.02.2021
📜 Kanun Metni (İptal Edilen Hüküm)
“Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara… mülkiyet hakkından doğan taleplere dair bedel ve tazminata ilişkin davalarda verilen mahkeme kararları kesinleşmedikçe icraya konulamaz.”
“Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri, kesinleşmiş mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.”
⚠️ İptal Gerekçesi (Anayasa Mahkemesi)
Anayasa Mahkemesi:
- Mülkiyet hakkı ve
- Yargı kararlarının bağlayıcılığı ilkelerine aykırı bularak
- 1. ve 2. cümleleri iptal etmiştir.
🔴 İptal Tarihi: 04.02.2021
🔴 Karar Sayısı: E. 2019/89, K. 2021/10
📌 Madde Ne Getiriyordu?
| Düzenleme | Açıklama |
|---|---|
| 🛑 İcra engeli | Kesinleşmemiş mahkeme kararıyla icra takibi yapılamazdı |
| ⏸️ Mevcut takipler duruyordu | Karar kesinleşene kadar icra işlemi askıya alınıyordu |
| 🏗️ Kapsam | Kamulaştırma yapılmadan kamu hizmetine tahsis edilen taşınmazlar |
| 💸 Hedeflenen | İdarelerin öngörülemeyen mali yükle karşılaşmasını önlemek |
🧠 Hukuki Yorum
Bu madde, idarelerce fiilen kullanılan ancak kamulaştırılmamış taşınmazlara ilişkin açılan bedel ve tazminat davalarında, mahkeme kararları kesinleşmeden icra takibi başlatılmasını yasaklıyordu.
Ancak:
- 🔺 Bu durum, mahkeme kararının bağlayıcılığını geciktiriyordu.
- 🔺 Maliklerin alacağına ulaşmasını zorlaştırıyordu.
- 🔺 Yargı erkinin kararlarını uygulamaya koymasını engelliyordu.
Anayasa Mahkemesi, bu gerekçelerle maddenin anılan hükümlerini iptal etti.
⚖️ Uygulamanın Anayasa’ya Aykırılığı
| Anayasal İlke | İhlal Edilen Yön |
|---|---|
| 🔹 Mülkiyet Hakkı (AY m.35) | Malikin alacak hakkına ulaşmasının geciktirilmesi |
| 🔹 Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı (AY m.138) | Mahkeme kararlarının hemen icra edilememesi |
| 🔹 Adil Yargılanma | Kesinleşme koşuluyla hak aramanın sınırlandırılması |
🔍 Kimleri Etkiledi?
| Taraf | Etkilenme Şekli |
|---|---|
| 👨🌾 Malikler | Mahkeme kazanılsa da paraya ulaşmak gecikiyordu |
| 🏛️ İdareler | Mali yükü erteleyebiliyorlardı |
| ⚖️ Avukatlar | Takip başlatmak için kesinleşmeyi bekliyordu |
| 👩⚖️ Mahkemeler | Kararların icrasız kalmasıyla etkisizleşiyordu |
📌 Örnek Uygulama Senaryosu
Senaryo:
Bir belediye, 1995 yılında bir vatandaşın tarlasına park yaptı. Kamulaştırma yapılmadı. Malik 2018’de tazminat davası açtı ve kazandı.
- Mahkeme kararı: 2019’da verildi, ancak temyiz edildi.
- Malik, 2020’de icra takibi başlattı.
Geçici Madde 14 ne diyordu?
“Kesinleşmediği için takip yapılamaz.”
Ama ne oldu?
🔴 2021’de Anayasa Mahkemesi iptal etti.
🟢 Malik artık karar kesinleşmeden de takip yapabilir hale geldi.
✅ SONUÇ: Yargı Güvencesi Güçlendi
Geçici Madde 14’ün iptali ile:
- ⚖️ Yargı kararlarının etkisi artırıldı
- 👨⚖️ Malikin adalete erişimi kolaylaştı
- 🏛️ İdarelerin sorumlulukları netleşti
- 💼 Mülkiyet hakkı daha güçlü korunur hale geldi
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
Ek madde: 30/05/2019 t. 7176 s. K. m.211
Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle mülkiyet hakkından doğan taleplere dair bedel ve tazminata ilişkin davalarda verilen mahkeme kararları kesinleşmedikçe icraya konulamaz. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri kesinleşmiş mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.
İptal fıkra: E. 2019/89 K. 2021/10 04/02/2021 t. AyM K. ile birinci ve ikinci cümle iptal edilmiştir.2
- MADDE 21
4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 14
Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle mülkiyet hakkından doğan taleplere dair bedel ve tazminata ilişkin davalarda verilen mahkeme kararları kesinleşmedikçe icraya konulamaz. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri kesinleşmiş mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.” ↩︎ - https://www.lexpera.com.tr/Appendix/PUBLICATION_TR/RG801Y2021N31477P9_392337591_1.pdf ↩︎
