1. Giriş

Karayolu, demiryolu ve benzeri lineer projelerde kamulaştırma, yalnızca bir “alan alma” işlemi değildir; aynı zamanda taşınmazın geometrik bütünlüğünü, kullanılabilirliğini ve ekonomik değerini doğrudan etkileyen bir müdahaledir. Bu nedenle parselin alan, şekil, derinlik, cephe, parçalanma durumu, kalan parça verimliliği gibi kriterlerin nesnel biçimde değerlendirilmesi gerekir.

Bu ihtiyaç doğrultusunda geliştirilen AKDO Parsel Geometri Analizi Sistemi, KML tabanlı gerçek geometriyi ve taşınmazın öznitelik verilerini kullanarak her parsel için çok katmanlı bir geometri analizi, kamulaştırma etkisi sınıflandırması ve geometrik adalet skoru üretir.

Sistem; teknik uzmanlara, hukuk birimlerine, değerleme uzmanlarına ve planlamacılara parsel üzerindeki geometrik etkiyi açık, tekrar edilebilir ve bilimsel bir yöntemle sunar.

2. Veri Altyapısı

Sistem iki temel veri kaynağına dayanır:

2.1 KML Geometrileri

KML dosyasında her parsel;

• _KAMU klasörü → orijinal parsel,
• _SAHIS, _DERE, _MALIYE vb. → kamulaştırılan kısımlar,
• _AC klasörü → kalan parçalar,
• _ALN klasörü → komşu fakat işlem görmeyen parseller

olarak sınıflandırılmıştır.

2.2 Excel Öznitelik Verisi

Her GIS_ID için:

• TAPU_ALANI
• MALIK_TURU
• IMAR_DURUMU
• GOVDE_KAVSAK
• KM_BASLANGIC–KM_BITIS
• KAMU_ALAN_A/B/C (referans amaçlı)

gibi öznitelikler kullanılır.

3. Analiz Yaklaşımı

AKDO sistemi analizleri 4 ana bölümde yürütür:

1. Orijinal Parsel Analizi (O-Katmanı)
2. Kamulaştırılan Alan Analizi (K-Katmanı)
3. Kalan Parçalar Analizi (Rᵢ-Katmanı)
4. Geometrik Adalet Algoritması

Her bölümde sınıflar hem sayısal ölçütlere hem de geometrik ilişkisel modellere göre atanır.

4. O-Katmanı: Orijinal Parsel Analizi

Bu aşamada kamulaştırma öncesi parselin fiziksel karakteri değerlendirilir. Amaç, parselin başlangıç durumunda ne kadar güçlü veya kırılgan olduğunu belirlemektir.

Sistem dört geometri bileşeni kullanır:

4.1 Alan Sınıfı (A1–A5)

Parselin büyüklüğünü temsil eder:

• A1: Mikro–çok küçük
• A2: Küçük
• A3: Orta
• A4: Büyük
• A5: Çok büyük

Bu sınıf, kamulaştırma sonrası “arkada anlamlı bir parça kalıp kalmayacağını” doğrudan etkiler.

4.2 Şekil Sınıfı (S1–S5)

KML geometrisinin kompaktlık, konkavlık ve en-boy oranı üzerinden belirlenir:

• S1: Kompakt (ideal)
• S2: Uzamış dikdörtgen
• S3: Şerit (uzun ince)
• S4: Üçgenimsi
• S5: Düzensiz / konkav

Kamulaştırmaya karşı en dayanıklı sınıf S1; en kırılgan sınıf S5’tir.

4.3 Derinlik Sınıfı (D1–D3)

Parselin ortalama derinliği, √alan yöntemine göre hesaplanır:

• D1: Sığ
• D2: Orta
• D3: Derin

Sığ parseller (D1) özellikle cepheden kesildiğinde fonksiyonunu kolay kaybeder.

4.4 Cephe Sınıfı (F1–F4)

Cephe niteliği kamulaştırma geometrisi + GOVDE/KAVŞAK bilgisinden çıkarılır:

• F1: Cephe yok
• F2: Kısa cephe
• F3: Hat boyu cephe
• F4: Kavşak/köşe cephe

4.5 Orijinal Kullanılabilirlik Endeksi (U0–U3)

Bu dört sınıf birlikte değerlendirilir:

Bu değer, kamulaştırmadan bağımsız bir “başlangıç gücü” sunar.

5. K-Katmanı: Kamulaştırılan Alan Analizi

Bu aşama, projenin parsel geometrisini ne ölçüde ve nasıl bozduğunu ortaya koyar.

5.1 R Sınıfı – Kamulaştırma Oranı (R1–R5)

Geometri üzerinden hesaplanır: R=(origin ∩ taken).alanorigin.alanR = \frac{\text{(origin ∩ taken).alan}}{\text{origin.alan}}R=origin.alan(origin ∩ taken).alan​

• R1: Hafif (<%10)
• R2: Orta
• R3: Ağır
• R4: Çok ağır
• R5: Aşırı (%80+)

Bu tamamen gerçek KML kesişim alanı ile hesaplanır.

5.2 K Tipolojisi (K1–K5)

Kamulaştırmanın şekli analiz edilir:

• K1: Cephe şeridi alma
• K2: İçeri giren dilim
• K3: Bıçaklama (ikiye bölme)
• K4: Çoklu parçalara bölme
• K5: Fiilen tam alma

Tipoloji, parselin bütünlüğünün hangi mekânsal mekaniğe göre bozulduğunu gösterir.

5.3 Geometri Kalite Sınıfı (GQ-K1 / GQ-K2 / GQ-K3)

Kesilen kısmın sınır kalitesine göre:

• GQ-K1: Basit, düzenli kesim
• GQ-K2: Orta karmaşık dilim veya bölme
• GQ-K3: Çok karmaşık, girintili-çıkıntılı, çok parçalı

6. Rᵢ-Katmanı: Kalan Parçalar Analizi

Kalan parçalar, kamulaştırmanın parseli nasıl “bölüp bıraktığını” en net gösteren göstergedir.

6.1 Rol Sınıfı (P1–P6)

Kalan parçanın büyüklüğü + şekline göre:

• P1: Ana parça
• P2: İkincil parça
• P3: Şerit artık
• P4: Üçgen artık
• P5: Arka bağlantısız (ileride eklenecek)
• P6: Ada parçası (ileride eklenecek)

6.2 Taraf (SOL / SAĞ / ARKA)

KM hattı olmadığı için varsayılan: ARKA
(İleride SOL/SAĞ hassas şekilde atanacak.)

6.3 Erişim Sınıfı (E0–E3)

• E0: Erişim yok (parça yok)
• E1: Çok zayıf
• E2: Normal erişim
• E3: Güçlü erişim (kavşak/köşe)

6.4 Geometrik Verimlilik (V0–V3)

• V0: İşlevsiz artık
• V1: Sınırlı kullanım
• V2: Makul kullanım
• V3: Yüksek verimlilik

Parselin gelecekte ekonomik olarak yeniden kullanılabilirliği buradan okunur.

7. Geometrik Adalet Algoritması (JA0–JA3)

Kamulaştırmanın parsel üzerindeki etkisinin ne kadar adil veya adil olmayan olduğunu ölçer.

Girdi parametreleri:

• U (başlangıç geometrik kalite)
• R (kamulaştırılan oran)
• Kalan parça sayısı
• V (kalan verimlilik)

Çıktı sınıfları:

Bu sınıf özellikle değerleme ve hukuki süreçlerde çok kıymetlidir.

8. Sonuç

AKDO Parsel Geometri Analizi Sistemi, kamulaştırma süreçlerinde kullanılan geleneksel alan bazlı yaklaşımları aşarak tamamen gerçek geometrik etkileri hesaplayan yeni bir metodoloji sunar. Sistem, parseli yalnızca “ne kadar alan kesildi?” kurgusuyla değil, aynı zamanda:

• geometrisi bozuldu mu,
• kaç parçaya ayrıldı,
• kalan parçalar işlevli mi,
• yol ilişkisi nasıl değişti,
• adaletli bir müdahale mi,

gibi sorulara bilimsel cevap verir.

Bu yaklaşım hem teknik hem hukuki hem de değerleme kararlarını objektif, sayısal ve tekrarlanabilir hale getirir.

🟦 1) ORİJİNAL PARSEL ANALİZİ (O-Katmanı) SINIFLARI

🔵 A Sınıfı (A1–A5) → Alan Sınıfı

Parselin büyüklüğü ile ilgili.

🔵 S Sınıfı (S1–S5) → Şekil Sınıfı

Parsel poligonunun formu, kompaktlığı, en-boy oranı, üçgenlik ve düzensizlik ölçülür.

S2 mesela:
→ “Normal, biraz uzun, klasik bir parsel. Ne kompakt ne de şerit.”

🔵 D Sınıfı (D1–D3) → Derinlik Sınıfı

Parselin “ortalama karakteristik derinliği” (√alan) üzerinden hesaplanır.

D2:
→ “Ne çok sığ ne çok derin. Kamulaştırmanın yönüne göre değişir.”

🔵 F Sınıfı (F1–F4) → Cephe Sınıfı

Kamulaştırma geometrisine göre yol cephesi niteliği.

🔵 U Sınıfı (U0–U3) → Orijinal Kullanılabilirlik Endeksi

A + S + D + F birleşerek bir “başlangıç kalite puanı” oluşturur.

🟦 2) KAMULAŞTIRMA ANALİZİ SINIFLARI

🔵 R Sınıfı (R1–R5) → Kamulaştırma Oranı

KML geometri ile hesaplanan kesilen oran.

🔵 K Sınıfı (K1–K5) → Geometrik Etki Tipolojisi

🔵 GQ Sınıfı (GQ-K1 / GQ-K2 / GQ-K3) → Geom. Kalite

Kamulaştırılan bölümün sınır kalitesi.

🟦 3) KALAN PARÇALAR SINIFLARI

🔵 P Sınıfı (P1–P6) → Rol Sınıfı

Kalan parçanın fonksiyonel rolünü ifade eder.

Bizim modelde şu anda P1–P4 aktif.

🔵 Taraf (SOL / SAĞ / ARKA)

Yol ekseni olmadığı için varsayılan: ARKA

İleride KM hattını verirsen SOL/SAĞ kesin çıkar.

🔵 E Sınıfı (E0–E3) → Erişim Sınıfı

🔵 V Sınıfı (V0–V3) → Geometrik Verimlilik

Kalan parçanın işlevsel olup olmadığı.

🟦 4) GEOMETRİK ADALET (JA0–JA3)