⚖️ Kamulaştırma Kanunu Geçici Madde 9 – Geri Alım ve Tazminat Taleplerinde Yeni Sınırlama 🚧
📅 Eklenme Tarihi: 10.09.2014
📘 İlgili Kanun: 6552 sayılı Kanun, madde 101
⚠️ Kısmi İptal: Anayasa Mahkemesi, E.2014/177, K.2015/49, 14.05.2015 tarihli kararla madde metninin bir kısmını iptal etmiştir.
📜 Geçici Madde 9 – Kanun Metni (İptalli Bölüm Dahil)
“Bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen veya eklenen bu Kanunun 23 üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmü; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce gerçekleştirilen kamulaştırma işlemleri nedeniyle, kamulaştırılan taşınmaz malların eski malikleri veya mirasçıları tarafından bu taşınmaz malların geri alınması, bedel veya tazminat talebiyle açılan ve henüz kesinleşmeyen davalarda da uygulanır. Bu maddenin uygulanması nedeniyle reddedilen davaların yargılama giderleri davalı idare tarafından ödenir.”
🛑 Anayasa Mahkemesi İptali (AYM K. 2015/49)
🔍 AYM, maddenin “…22 nci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri ile…” ibaresini 14.05.2015 tarihinde iptal etmiştir.
🔎 Neden iptal edildi?
- Geriye yürüyen bir şekilde hak arama yollarını sınırladığı için,
- Mülkiyet hakkına ve adil yargılanma hakkına aykırılık teşkil ettiği gerekçesiyle iptal edilmiştir.
📌 Madde Ne Getiriyordu?
Geçici Madde 9, 23. maddenin 3. fıkrasına geçmişe yürütücü etki tanıyordu. Bu hüküm uyarınca:
🧱 Eğer idare, kamulaştırdığı taşınmazı 5 yıl içinde:
- Proje amacı dışında kullanmazsa veya
- Projeyi uygulamazsa
➡️ Eski malikler ya da mirasçılar taşınmazı geri alamaz, tazminat da talep edemezdi.
⚖️ Bu sınırlama, dava açma sürecinde olanları da kapsıyordu — yani henüz kesinleşmemiş dosyalar için geçerliydi.
🧾 Yargılama Giderleri ile İlgili Hüküm
📌 Madde, ayrıca önemli bir adım daha atmıştı:
❗ “Bu maddenin uygulanması nedeniyle reddedilen davaların yargılama giderleri davalı idare tarafından ödenir.”
Bu ifade ile:
- Davası maddeye dayanarak reddedilen malik, mahkeme masraflarını ödemez,
- İdare sorumlu tutulur.
⚖️ Anayasal Yorum ve Eleştiriler
🧠 Anayasa Mahkemesi, geri alma ve tazminat taleplerinin geriye dönük olarak sınırlanmasını, mülkiyet hakkının ihlali olarak değerlendirdi.
🎯 Bu nedenle Geçici Madde 9’un temel etkisi, AYM kararı sonrası zayıflamış ve uygulanamaz hâle gelmiştir.
⚠️ Malik ve Mirasçılar İçin Etkileri
| Durum | Etkisi |
|---|---|
| 5 yıl geçmiş, taşınmaz amaca uygun kullanılmamış | 📌 Geri alma/tazminat talebi mümkündür (AYM kararı sonrası) |
| Dava henüz sonuçlanmamışsa | 🟨 Mahkeme, AYM kararına göre maddeyi uygulamamalıdır |
| Dava reddedilmiş ve madde gerekçe gösterilmişse | ⚠️ AYM kararına dayanarak yeniden değerlendirme talep edilebilir |
📝 Örnek Senaryo
👨🌾 Ahmet Bey’in tarlası, 2012 yılında okul yapılmak üzere kamulaştırıldı. Ancak arsa hâlâ boş. Ahmet Bey, 2015’te iade davası açtı. Dava henüz sonuçlanmadı.
➡️ Mahkeme, Geçici Madde 9’a göre davayı reddetse bile, AYM iptal kararı nedeniyle bu gerekçeyi kullanamaz.
➡️ Ahmet Bey’in davası mülkiyet hakkı çerçevesinde değerlendirilmelidir.
📚 Sonuç
✅ Geçici Madde 9, devletin kamulaştırma sonrası taşınmazları amaç dışı kullanması durumunda sorumluluktan kurtulmasını amaçlamıştı.
🚫 Ancak AYM’nin iptal kararı, bu maddeyi büyük ölçüde etkisiz kılmıştır.
💰 Ayrıca bu madde ile açılan ve reddedilen davalarda mahkeme giderlerini devlet üstlenir.
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
Ek madde: 10/09/2014 t. 6552 s. K. m.1011
Bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen veya eklenen bu Kanunun 23 üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmü; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce gerçekleştirilen kamulaştırma işlemleri nedeniyle, kamulaştırılan taşınmaz malların eski malikleri veya mirasçıları tarafından bu taşınmaz malların geri alınması, bedel veya tazminat talebiyle açılan ve henüz kesinleşmeyen davalarda da uygulanır. Bu maddenin uygulanması nedeniyle reddedilen davaların yargılama giderleri davalı idare tarafından ödenir.
İptal: E. 2014/177 K. 2015/49 14/05/2015 t. AyM K. ile bu maddenin birinci cümlesinde yer alan “…22 nci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri ile…” ibaresi iptal edilmiştir.
- MADDE 101
2942 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 9
Bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen veya eklenen bu Kanunun 22 nci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri ile 23 üncü maddesinin üçüncü fıkrası hükmü; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce gerçekleştirilen kamulaştırma işlemleri nedeniyle, kamulaştırılan taşınmaz malların eski malikleri veya mirasçıları tarafından bu taşınmaz malların geri alınması, bedel veya tazminat talebiyle açılan ve henüz kesinleşmeyen davalarda da uygulanır. Bu maddenin uygulanması nedeniyle reddedilen davaların yargılama giderleri davalı idare tarafından ödenir.” ↩︎
