Geçici Madde 19 – Fiilî El Atmalarda Bütçeden Pay Ayrılması ve Taksitli Ödeme Rejimi

Yürürlük Tarihi: 16.11.2022
Dayanak: 7421 Sayılı Kanun, Madde 7
Anayasa Mahkemesi İptali: 27.06.2024 – E. 2024/4, K. 2024/129

---

Kanun Metni Özü

Bu madde, kamulaştırmasız el atma davalarında bedel ve tazminatların ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemekte olup:

• 04.11.1983 – 28.07.2021 tarihleri arasında,
• Kamulaştırma yapılmadan kamu hizmetine ayrılan veya irtifak kurulan taşınmazlar için,
• Açılan davalarda hükmedilen bedellerin bütçeden ödenmesini ve
• Gerektiğinde taksitlendirilerek ödenmesini düzenler.

---

Ne Anlama Geliyor?

Kamulaştırma yapılmadan fiilen el konulan taşınmazlar için açılan davalarda hükmedilen bedel ve tazminatlar:

Nasıl Ödenecek?

1. Bütçeden Pay Ayrılması:
   • %3 kuralı: İlgili idarelerin yıllık bütçelerinde, ödemelerde kullanılmak üzere en az %3 oranında pay ayrılır.
     • Merkezi idareler → Sermaye giderlerinden
     • Belediyeler → Son kesinleşmiş bütçe gelirlerinden
     • İl özel idareleri → Bütçe giderlerinden
2. Garameten ve Taksitli Ödeme:
   • Alacak toplamı ödenekten fazlaysa → Taksitli ödeme yapılır.
   • Ödemeler garameten yani oranlı şekilde paylaştırılır.
   • Öncelik sırasına göre değil, herkesin alacağına göre adaletli bir dağıtım yapılır.

---

Anayasa Mahkemesi İptali

İptal Edilen Hüküm:
“…Taksitli ödeme süresince, 3095 sayılı Kanuna göre ayrıca kanuni faiz ödenir…”

Bu cümle, Anayasa Mahkemesi’nin 27.06.2024 tarihli kararı ile iptal edilmiştir.

Ne Değişti?

• Daha önce taksitli ödeme süresince ayrıca kanuni faiz ödenmesi gerekiyordu.
• Bu hükmün iptaliyle, artık bu tür ödemelere faiz yansıtılmayabilir.
• Bu durum, hak sahiplerinin alacaklarında değer kaybına yol açabilir.

---

Kapsam ve Uygulama Alanı

Bu madde;

• Yalnızca geçmişte fiilî el atma yapılmış taşınmazlara ilişkindir.
• Mahkeme kararıyla tespit edilen bedel ve tazminatlar içindir.
• İcra takipleri de bu maddeye tabidir.
• Madde yürürlüğe girdiğinde ödemesi henüz yapılmamış tüm davaları kapsar.

---

Örnek Uygulama

Bir belediye, 1990 yılında kamulaştırma yapmadan bir vatandaşa ait arsa üzerine park yapmış ve kişi dava açmış olsun. Mahkeme tazminata hükmetmiş ancak ödeme yapılmamışsa:

Aşama	Uygulama
Bütçe Planlaması	Belediye bütçesinin %3’ü tazminatlar için ayrılır.
Ödeme Şekli	Garameten ve gerekirse taksitli yapılır.
Faiz	Anayasa Mahkemesi kararı sonrası faiz alınmaz.

---

Özetle

Konu Başlığı	Açıklama
Kapsam Tarihi	04.11.1983 – 28.07.2021
İdarelere Yükümlülük	Bütçelerinden en az %3 pay ayırmak
Ödeme Şekli	Garameten ve gerekirse taksitle
Faiz Durumu	AYM kararıyla taksit süresince faiz kaldırıldı
Uygulama Alanı	Bedeli ödenmemiş davalar ve icra takipleri

---

Bu geçici madde, kamulaştırmasız el atma mağdurlarına ödeme güvencesi getirirken, idarelere de ödeme planı oluşturma imkânı tanımaktadır. Ancak faiz hükmünün iptaliyle birlikte bazı hak kayıpları yaşanabilir.

2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)

Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız

Ek madde: 16/11/2022 t. 7421 s. K. m.7¹

Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden 28/7/2021 tarihine kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî olarak el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle açılan davalarda hükmedilen bedel ve tazminat ödemelerinde kullanılmak üzere, ihtiyaç olması hâlinde, merkezi yönetim bütçesine dâhil idarelerin yılı bütçelerinde sermaye giderleri için öngörülen ödeneklerinin (Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bütçelerinin güvenlik ve savunmaya yönelik mal ve hizmet alımları ile yapım giderleri için ayrılan ödeneklerin) yüzde üçü, belediye ve il özel idareleri ile bağlı idareleri için en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının, diğer idareler için en son kesinleşmiş bütçe giderleri toplamının en az yüzde üçü oranında yılı bütçelerinde pay ayrılır. Alacakların toplam tutarının ayrılan ödeneğin toplam tutarını aşması hâlinde, ödemeler, sonraki yıllara sâri olacak şekilde, garameten ve taksitlerle gerçekleştirilir. Taksitlendirmede, bütçe imkânları ile alacakların tutarları dikkate alınır.

İptal cümle: E. 2024/4 K. 2024/129 27/06/2024 t. AyM K. ile “…Taksitli ödeme süresince, 3095 sayılı Kanuna göre ayrıca kanuni faiz ödenir….” cümlesi iptal edilmiştir.²

Birinci fıkra, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla bedel ve tazminatı ödenmemiş olan tüm davalarda ve icra takiplerinde de uygulanır.

1. MADDE 7
   2942 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
   “GEÇİCİ MADDE 19
   Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden 28/7/2021 tarihine kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî olarak el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle açılan davalarda hükmedilen bedel ve tazminat ödemelerinde kullanılmak üzere, ihtiyaç olması hâlinde, merkezi yönetim bütçesine dâhil idarelerin yılı bütçelerinde sermaye giderleri için öngörülen ödeneklerinin (Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bütçelerinin güvenlik ve savunmaya yönelik mal ve hizmet alımları ile yapım giderleri için ayrılan ödeneklerin) yüzde üçü, belediye ve il özel idareleri ile bağlı idareleri için en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının, diğer idareler için en son kesinleşmiş bütçe giderleri toplamının en az yüzde üçü oranında yılı bütçelerinde pay ayrılır. Alacakların toplam tutarının ayrılan ödeneğin toplam tutarını aşması hâlinde, ödemeler, sonraki yıllara sâri olacak şekilde, garameten ve taksitlerle gerçekleştirilir. Taksitlendirmede, bütçe imkânları ile alacakların tutarları dikkate alınır. Taksitli ödeme süresince, 3095 sayılı Kanuna göre ayrıca kanuni faiz ödenir.
   Birinci fıkra, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla bedel ve tazminatı ödenmemiş olan tüm davalarda ve icra takiplerinde de uygulanır.” ↩︎
2. https://www.lexpera.com.tr/Appendix/PUBLICATION_TR/RG801Y2024N32747P10_591816847_1.pdf ↩︎