🏛️ Geçici Madde 16 – Kamulaştırmasız El Atma ve İcra Süreçleri
📅 Yürürlük Tarihi: 09.06.2021
📘 Dayanak: 7327 Sayılı Kanun, Madde 21
⚖️ Anayasa Mahkemesi İptali: E. 2021/127, K. 2022/85, T. 30.06.2022
📜 Kanun Metni
“Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle mülkiyet hakkından doğan taleplere dair bedel ve tazminata ilişkin davalarda verilen kararlar, taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararların icrasına ilişkin hükümlere göre yerine getirilir.”
“Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri kesinleşmiş mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.”
🛑 İptal: Yukarıdaki iki cümle, Anayasa Mahkemesi’nin 30.06.2022 tarihli kararıyla iptal edilmiştir.
🧾 Maddede Ne Anlatılıyordu?
Bu madde, kamulaştırmasız el atma davalarında mahkeme kararlarının nasıl icra edileceğini düzenliyordu.
🧱 Düzenlenen Durumlar:
🔹 Kamulaştırma yapılmadan kamu hizmetine tahsis edilen taşınmazlar
🔹 Malik rızası olmaksızın irtifak hakkı kurulan kaynaklar
🔹 Mülkiyet hakkı ihlallerine ilişkin bedel ve tazminat davaları
⚖️ Uygulama Ne Şekildeydi?
| Uygulama | Açıklama |
|---|---|
| 🧾 Mahkeme Kararlarının İcrası | Ayni hak kararlarına ilişkin kurallara göre uygulanacaktı (örneğin tapuya tescil işlemi gibi) |
| ⏸️ İcra Takiplerinin Durması | Karar kesinleşmemişse icra işlemleri durduruluyordu |
🚫 Anayasa Mahkemesi Ne Dedi?
📌 Karar: E. 2021/127, K. 2022/85
📌 Tarih: 30.06.2022
📌 İptal Edilen Cümleler: Maddenin tüm uygulama kısmı iptal edildi.
🔍 İptal Gerekçesi:
Anayasa Mahkemesi şu gerekçelere dayanarak iptal kararı verdi:
- 📜 Mülkiyet hakkına müdahale oluşturma riski
- ⚖️ Yargı kararlarının icrasını sınırlaması
- 🧭 Hukuki belirsizlik yaratması
📌 Ne Anlama Geliyor?
Anayasa Mahkemesi’nin iptali ile birlikte:
🔴 Mahkeme kararı kesinleşmeden icranın durdurulması uygulaması geçersiz oldu.
🔴 Tazminat kararları, diğer mahkeme kararları gibi doğrudan icra edilebilecek hale geldi.
🔴 Vatandaşlar için daha hızlı sonuç alınması mümkün hâle geldi.
🧠 Uzman Yorumu
Bu maddenin yürürlükte kaldığı süre boyunca idare lehine bir koruma mekanizması vardı. Mahkeme kararı kesinleşmeden icra başlatılamıyordu. Ancak bu düzenleme, hak sahiplerinin mülkiyet hakkını zedeleyici nitelikte görüldü ve iptal edildi.
🔎 Sonuç olarak, kamulaştırmasız el atma davalarında vatandaşların lehine bir gelişme yaşanmış oldu.
✅ Özetle
| Başlık | Durum |
|---|---|
| 🎯 Amaç | Kamulaştırmasız el atma davalarının icra yöntemini düzenlemek |
| ⚖️ Uygulama | Ayni hak kararı gibi uygulanacaktı |
| 🚫 İptal | Mahkeme kararının kesinleşmesini bekleme zorunluluğu kaldırıldı |
| 👥 Etki | Malik lehine, idare aleyhine bir sonuç doğurdu |
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Ek madde: 09/06/2021 t. 7327 s. K. m.211
Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle mülkiyet hakkından doğan taleplere dair bedel ve tazminata ilişkin davalarda verilen kararlar taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararların icrasına ilişkin hükümlere göre yerine getirilir. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri kesinleşmiş mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.İptal birinci ve ikinci cümle: E. 2021/127 K. 2022/85 30/06/2022 t. AyM K.2
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
- MADDE 21
2942 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 16
Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 4/11/1983 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiilî el konulması veya hukuki el atılması sebebiyle mülkiyet hakkından doğan taleplere dair bedel ve tazminata ilişkin davalarda verilen kararlar taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararların icrasına ilişkin hükümlere göre yerine getirilir. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına dayanılarak başlatılan icra takipleri kesinleşmiş mahkeme kararı ibraz edilinceye kadar durdurulur.” ↩︎ - https://www.lexpera.com.tr/Appendix/PUBLICATION_TR/RG801Y2022N31913P20_438598636_1.pdf ↩︎
