🏛️ EK MADDE 1 – İmar Planında Kamuya Ayrılan Taşınmazlar ve Mülkiyet Hakkı ✍️
📜 Kanun Metni (Özetlenmiş ve Temizlenmiş Hâli)
Uygulama imar planlarında kamu hizmetlerine veya resmî kurumlara ayrılması nedeniyle mülkiyet hakkının özüne dokunulan taşınmazlar için:
📆 Planın yürürlüğe girmesinden itibaren 5 yıl içinde,
🔹 İmar programı hazırlanmalı,
🔹 Kamulaştırma yapılmalı, veya
🔹 İmar planı değişikliği ile kısıtlılık kaldırılmalıdır.❗Bu işlemler yapılmazsa, taşınmaz maliklerinin mülkiyet hakkına dayalı bedel davası açma hakkı vardır ve bu davalar adli yargıda görülür.
⚖️ Dava açıldığında, taşınmazın ya da irtifak hakkının değeri, fiili el koyma veya hukuki kısıtlama tarihindeki niteliklere göre bilirkişi tarafından tespit edilir. Mahkeme, bu değerin idare tarafından ödenmesine ve mülkiyetin idareye geçmesine karar verir.
🧩 Ek Madde 1’in Uygulama Alanı Nedir?
Bu madde, özellikle imar planında kamuya ayrılmış (örneğin park, okul, yol gibi) ancak yıllarca kamulaştırılmamış taşınmazları konu alır.
🛑 Eğer bir taşınmaz:
- İmar planında kamu hizmetine ayrılmışsa,
- Maliki bu alanı kullanamıyorsa,
- Ama 5 yıl boyunca idare bu taşınmazı kamulaştırmamışsa,
malik artık mülkiyet hakkı nedeniyle tazminat davası açabilir.
📌 Dikkat Edilmesi Gereken 5 Kritik Nokta
- 🕔 5 Yıllık Süre: Plan onaylandıktan sonra başlar.
- ⚖️ Dava Hakkı: Süre sonunda malik, adli yargıya başvurabilir.
- 💰 Değer Tespiti: Bilirkişi, el koyma/kısıtlama tarihindeki niteliklere göre değer belirler.
- 🏛️ Tescil Kararı: Mahkeme, tazminata karşılık taşınmazın idare adına tesciline karar verir.
- 🚫 Bazı fıkralar Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bu nedenle uygulamada sadece ilk iki fıkra geçerlidir.
⚖️ Anayasa Mahkemesi Ne Dedi?
🔴 2018 tarihli Anayasa Mahkemesi Kararı ile aşağıdaki düzenlemeler iptal edilmiştir:
- Geçmiş davalara da uygulanacak şekilde geriye dönük düzenlemeler ❌
- Yüzde 2 yerine yüzde 4 ek ödenek ayrılması ❌
- Ödemelerin 10 yıla yayılması ❌
Bu iptallerle birlikte, maddenin yalnızca ilk iki fıkrası geçerliliğini sürdürmektedir.
🧠 Kısa Yorum
➡️ Ek Madde 1, malikin mülkiyet hakkının ihlal edilmesini sınırlayan, 5 yıl içinde işlem yapılmazsa dava hakkı tanıyan çok önemli bir düzenlemedir.
➡️ Belediyelerin veya ilgili idarelerin, planla ayrılan alanları ya kamulaştırması ya da plan değişikliği yapması gerekir. Aksi halde malik tazminat talep edebilir.
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunundaki Orjinal Metni Aşağıda Verilmiştir ( Kanun için tıklayınız)
Tüm kanun maddesine erişmek için tıklayınız
Ek madde: 20/08/2016 t. 6745 s. K. m.331
Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmî kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her hâlde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır. Bu süre içinde belirtilen işlemlerin yapılmaması halinde taşınmazların malikleri tarafından mülkiyet hakkından kaynaklı bedele ilişkin açılacak davalar, adli yargıda görülür.
Değişik fıkra: 16/11/2022 t. 7421 s. K. m.32
Birinci fıkra uyarınca dava açılması hâlinde taşınmazın ya da üzerinde tesis edilen irtifak hakkının dava tarihindeki değeri, mahkemece; bu Kanunun 15 inci maddesine göre bilirkişi incelemesi yapılarak, taşınmazın hukuken tasarrufunun kısıtlandığı veya fiilen el konulduğu tarihteki nitelikleri esas alınmak suretiyle tespit edilir ve taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir.İptal fıkra: E. 2016/181 K. 2018/111 20/12/2018 t. AyM K.
Bu madde kapsamında kalan taşınmazlar hakkında açılacak dava ve takiplerde, bu Kanunun geçici 6 ncı maddesinin üçüncü, yedinci, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açılan ancak henüz karara bağlanmayan veya kararı kesinleşmeyen davalara bu madde hükümleri, kesinleşen ancak henüz ödemesi yapılmayan kararlar hakkında ise geçici 6 ncı maddenin üçüncü, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri uygulanır.İptal fıkra: E. 2016/181 K. 2018/111 20/12/2018 t. AyM K.
Bu Kanunun geçici 6 ncı maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca ayrılması gereken yüzde iki oranındaki ödenekler, yüzde dört olarak ayrılır. İlave olarak ayrılan yüzde iki oranındaki ödenekler, münhasıran bu ek madde ile geçici 11 inci ve geçici 12 nci maddeler kapsamında yapılacak ödemelerde kullanılır. Yapılacak ödemelerin toplam tutarının ilave olarak ayrılan ödeneğin toplamını aşması hâlinde, ödemeler, en fazla on yılda ve geçici 6 ncı maddenin sekizinci fıkrası hükmüne göre yapılır.İptal fıkra: E. 2016/181 K. 2018/111 20/12/2018 t. AyM K.
- MADDE 33
2942 sayılı Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
“EK MADDE 1
Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmî kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her hâlde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır. Bu süre içerisinde belirtilen işlemlerin yapılmaması hâlinde taşınmazların malikleri tarafından, bu Kanunun geçici 6 ncı maddesindeki uzlaşma sürecini ve 3194 sayılı İmar Kanununda öngörülen idari başvuru ve işlemleri tamamlandıktan sonra taşınmazın kamulaştırmasından sorumlu idare aleyhine idari yargıda dava açılabilir.
Birinci fıkra uyarınca dava açılması hâlinde taşınmazın ya da üzerinde tesis edilen irtifak hakkının dava tarihindeki değeri, mahkemece; bu Kanunun 15 inci maddesine göre bilirkişi incelemesi yapılarak, taşınmazın hukuken tasarrufunun kısıtlandığı veya fiilen el konulduğu tarihteki nitelikleri esas alınmak suretiyle tespit edilir ve taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir.
Bu madde kapsamında kalan taşınmazlar hakkında açılacak dava ve takiplerde, bu Kanunun geçici 6 ncı maddesinin üçüncü, yedinci, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açılan ancak henüz karara bağlanmayan veya kararı kesinleşmeyen davalara bu madde hükümleri, kesinleşen ancak henüz ödemesi yapılmayan kararlar hakkında ise geçici 6 ncı maddenin üçüncü, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri uygulanır.
Bu Kanunun geçici 6 ncı maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca ayrılması gereken yüzde iki oranındaki ödenekler, yüzde dört olarak ayrılır. İlave olarak ayrılan yüzde iki oranındaki ödenekler, münhasıran bu ek madde ile geçici 11 inci ve geçici 12 nci maddeler kapsamında yapılacak ödemelerde kullanılır. Yapılacak ödemelerin toplam tutarının ilave olarak ayrılan ödeneğin toplamını aşması hâlinde, ödemeler, en fazla on yılda ve geçici 6 ncı maddenin sekizinci fıkrası hükmüne göre yapılır.” ↩︎ - MADDE 3
4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Bu süre içinde belirtilen işlemlerin yapılmaması halinde taşınmazların malikleri tarafından mülkiyet hakkından kaynaklı bedele ilişkin açılacak davalar, adli yargıda görülür.” ↩︎
